Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Risicomanagement heeft een prominente plek binnen de planning en control cyclus van de gemeente Uden. Het is een continuproces. Bij alle planning & control producten wordt hierover gerapporteerd. In plaats van een periodieke inventarisatie is het risicomanagement bij de gemeente Uden een manier van denken. Het dient als hulpmiddel bij het nemen van besluiten door zowel Raad als college.
Financiële strategie en beleid
Zichtbaar is dat risicomanagement, wat het onderwerp is van deze paragraaf, slechts 1 van de 3 pijlers is. De pijler dekking/sluitende begroting wordt nader toegelicht in het bestedings-en dekkingsplan. De pijler financiering komt aan de orde in financieringsparagraaf.
Prestatie indicatoren
Om te kunnen sturen op de financiën zijn er prestatie indicatoren Voor de 3 pijlers, dekking, risicomanagement en financiering zijn de volgende prestatie indicatoren gedefinieerd:
Dekking
- Begroting is structureel in evenwicht
Risicomanagement
- Weerstandsratio
- Weerstandscapaciteit
Financiering
- Solvabiliteitsratio
- Netto schuld als percentage van de exploitatie
- Ratio verstrekte geldleningen aan derden/verbonden partijen in relatie tot de gemeentelijke inkomsten mag niet toenemen
De uitwerking van de 3 pijlers van de financiële positie hebben eveneens zijn plek bij de prestatie indicatoren die zijn opgenomen in programma 5.
Ontwikkelingen Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV)
Ook landelijk is de tendens dat bovenstaande pijlers belangrijk zijn voor het inzicht van de financiële positie. De verslaggevingsrichtlijnen (BBV) zijn hierop ook aangepast. Er is met ingang van 15 mei 2015 voorgeschreven dat gemeenten onderstaande kengetallen opnemen in hun Programmabegroting en Programmarekening.
- netto schuldquote
- netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte geldleningen
- solvabiliteitsratio
- grondexploitatie
- structurele exploitatieruimte
- belastingcapaciteit
Deze indicatoren had de gemeente Uden reeds opgenomen met ingang van de Programmabegroting 2015 onder het programma Dienstbare en betrouwbare overheid, doelstelling financiën op orde houden. Hiermee voldoen we aan de geldende wet- en regelgeving.
Daarnaast heeft de commissie BBV een aantal voorstellen uitgewerkt die leiden tot wijzigingen in de BBV, onder andere vanwege de inwerkingtreding van de Wet modernisering Vpb-plicht overheidsondernemingen per 1 januari 2016. Het betreft een aankondiging van een voorgenomen besluit waarvan door deskundigen de kans vrij groot wordt geacht dat deze wijziging doorgevoerd gaat worden. Formeel heeft deze aankondiging nog geen status. Op het moment van vaststellen van deze Programmabegroting gelden de voorgenomen wijzigingen nog niet en hebben derhalve geen plek in deze Programmabegroting.
Continuous reporting
Als gemeente zijn we stappen aan het zetten richting continuous reporting waarbij een actuele stand van zaken weergegeven wordt van een aantal onderwerpen binnen onze planning & control cyclus. Zo wordt er nu periodiek gerapporteerd over de realisatie van de bezuinigingen (bezuinigingsmonitor, de voortgang van de onderhanden werken en het weerstandsvermogen en risicobeheersing. Op dit moment zijn we als organisatie bezig om ook de reserves en voorzieningen continue up to date te houden, zodat deze informatie betrokken kan worden bij besluitvorming door college en Raad. In de Bestuursrapportage 2015 die in december in de Raad wordt besproken, zullen de eerste resultaten hiervan zichtbaar zijn.
Risico's, weerstandscapaciteit en ratio's
Het beleid voor risicomanagement (PDF, 502.2 kB)is geactualiseerd en door uw Raad vastgesteld in december 2014. Er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen incidentele en structuerele risico's. Dit resulteert in 1 weerstandsratio. De inzichtelijkheid in de risico's van de gemeente Uden is hiermee niet gewijzigd. De verantwoording van de risico's vindt op dezelfde transparante wijze plaats als voorheen.
Risico's, weerstandscapaciteit en ratio's
Risico's
Doelstelling van de gemeente Uden is om periodiek inzicht te hebben in de risico's. Hierover wordt 4x per jaar (in de Begrotingsnotitie, de Programmabegroting, de Bestuursrapportage en de Programmarekening, verantwoording afgelegd. De financiële omvang van deze risico's wordt op een uniforme wijze, conform het vastgestelde beleid, in beeld gebracht.
Top 10 risico's
De risico inventarisatie vindt plaats op basis van de inschatting van de financiële impact en de kans van optreden. We hanteren hierbij klassen van 1 tot 5. Hierbij oplopend van kans en financiële impact. Voor een verdere toelichting op dit systeem van risicobeoordeling verwijzen wij naar het eerder genoemde beleid voor het risicomanagement vastgesteld in december 2014. Hieronder is schematisch weergegeven wat de grootste risico’s zijn voor de gemeente Uden. Voor deze weergave is geen onderscheid gemaakt tussen de incidentele en structurele risico’s.
De risico’s in het rode gebied zijn voornamelijk risico’s vanuit het grondbedrijf. Deze risico’s zijn ingeschat als hoog en zijn onder de aandacht. Bij het grondbedrijf is de risico inventarisatie een belangrijk onderdeel van het meerjarig perspectief. Ook de externe accountant bevestigd dat de beheersing, wat een belangrijk gedeelte is van de risico inventarisatie, van het grondbedrijf op orde is. Gezien de onzekerheid van de ontwikkelingen op de markt blijft dit risico groot.
De overige risico's in het oranje gebied zijn verschillend van aard. Zichtbaar is dat de kans dat ze zich voordoen redelijk gering is maar als ze zich voordoen is de financiële impact aanzienlijk. Deze risico's zijn gedetailleerd toegelicht in de risico inventarisatie. Daar zijn ook de beheersingsmaatregelen opgenomen om deze risico's zo goed mogelijk af te dekken.
Risico's per programma
De risico's verdeeld over de programma's zien er als volgt uit. Hierbij is eveneens de ontwikkeling van de risico's ten opzichte van de Programmarekening 2014 zichtbaar.
Klik hier voor de specificatie van risico's per programma.
Uitgebreide risico analyse
De risico's worden conform ons beleid voor risicomanagement geïnventariseerd. Hierdoor is op een gedetailleerd niveau inzicht in de risico's die de gemeente Uden loopt. Tevens wordt door de vakafdelingen aangegeven op welke wijze de risico's beheerst worden. Voor de volledige risico inventarisatie klik hier.
Weerstandscapaciteit
De weerstandscapaciteit bedraagt € 35.3 mln. Voor de specificatie hiervan klik hier.
Weerstandsratio
De weerstandsratio wordt als volgt berekend:
weerstandscapaciteit
risico's = weerstandsratio
De weerstandsratio geeft aan in hoeverre de gemeente Uden in staat is haar risico's op te vangen.
Toelichting ontwikkeling ratio
De ratio bedraagt 2,52 en is toegenomen met 0,4 ten opzichte van de Programmarekening 2014. De ratio ligt op de norm (tussen 1 en 2). Dit wordt enerzijds veroorzaakt door een afname van de risico's met € 1 mln als gevolg van lagere risico's in het sociale domein. Door sturing op risico's binnen de bedrijfsvoeringprogramma's van het sociale domein en monitoring van de uitgaven, en in samenwerking met en aansluiting op de centrumgemeente, de collectivering versnellen en daar- door risico van overschrijding van de budgetten beperken cq. verlagen. Daarnaast is er bij de jaarrekening 2013 een egalisatiereserve Sociaal Domein ingesteld, waarin alle voor- en nadelen uit het Sociale Domein worden gestort cq. ontrokken. Voor jeugd is daarnaast regionaal het solidariteitsprincipe van toepassing wat eventuele nadelen (al dan niet tijdelijk) zal dempen. Vooralsnog is de omvang van de reserve Sociaal Domein voldoende om de risico's van het deelfonds Jeugd, WMO, participatie (in het bijzonder de wsw) op korte termijn op te vangen.
Anderzijds is de algemene reserve van het grondbedrijf toegenomen met bijna € 5 mln. Dit als gevolg van geprognosticeerde tussentijdse winstnemingen op 2 complexen. Met name deze beide componenten zorgen ervoor dat de weerstandsratio is toegenomen.
Doorkijk naar de toekomst
De weerstandsratio ligt op de gestelde norm maar er zijn nog steeds veel factoren die deze ratio direct negatief kunnen beïnvloeden. Denk hierbij aan afboekingen vanuit de grondexploitatie, het niet halen van bezuinigingstaakstellingen, toename van de incidentele risico’s en negatieve resultaten in afwijkingenrapportages.
Om het weerstandsvermogen minimaal op niveau te houden of te verbeteren, zal net als voorgaande jaren verder worden gegaan met de volgende stappen:
• Actief sturen op het realiseren van de bezuinigingen doormiddel van de bezuinigingsmonitor.
• Extra kritisch kijken naar B&W voorstellen waarbij als dekking de algemene reserve wordt genoemd.
• Bestemmingsreserves kritisch screenen en waar mogelijk vrij laten vallen ten gunste van de algemene vrije reserve.
• Bestemmingsreserves koppelen aan de algemene vrije reserve.
• Eventuele exploitatieoverschotten direct toevoegen aan de algemene vrije reserve.
Daarnaast is het van belang om de risico's te blijven beheersen en nieuwe risico's te identifceren. Risicobeheersing zal steeds meer gekoppeld worden aan de interne controle zodat er een betere toets plaatsvindt op de werking van de beheersingsmaatregelen.
Voor het sturen op de financiële positie heeft de gemeente Uden de 3 pijlers, dekking/ sluitende begroting, financiering en risicomanagement en weerstandscapaciteit gedefinieerd. Ondanks dat deze pijler, risicomanagement en weerstandscapaciteit op de norm ligt is er binnen de gemeente Uden veel aandacht om de financiële positie te verbeteren. De schuldpositie van de gemeente Uden staat onder druk en het is van belang dat we als organisatie hierop (gaan) sturen. Zie voor een verdere toelichting ook de financieringsparagraaf.
Ontwikkeling vermogenspositie
De gemeente Uden wil sturen op risico’s en weerstandsvermogen. Belangrijk hierbij is ook de ontwikkeling van de vermogenspositie van onze gemeente. De vermogenspositie heeft betrekking op de incidentele weerstandscapaciteit. In onderstaand overzicht is duidelijk zichtbaar hoe het vermogen zich ontwikkelt.
In de grafiek is zichtbaar dat de reserve positie van de gemeente Uden van 2011 flink is afgenomen ten opzichte van 2009. De afname van het vermogen wordt voornamelijk veroorzaakt door de genomen verliezen in het grondbedrijf. Ondanks de stabisatie van de vermogenspositie staat deze onder druk en daar zijn wij ons bewust van. Stappen die genomen worden om onze vermogenspositie en de financiële positie te verbeteren zijn beschreven bij de doorkijk naar de toekomst. Daarnaast is de verbetering van de financiële positie ook een belangrijk onderdeel van het nieuwe strategische financieel beleid. De activiteiten en prestatie indicatoren (bijvoorbeeld de solvabiliteitsratio) om deze te meten zijn opgenomen in de doelstelling financiën op orde houden, onderdeel van Programma 5 Dienstbare en betrouwbare overheid.