Samenvatting

De Programmarekening bestaat uit een jaarverslag en een jaarrekening. In het jaarverslag wordt verantwoording afgelegd over de gerealiseerde doelstellingen en de paragrafen. De jaarrekening is vooral financieel van aard. 

Jaarrekening

Financieel resultaat

De gemeente Uden heeft het jaar 2016 afgesloten met een positief saldo van € 155.000. Voor een analyse op dit jaarrekeningresultaat klik hier.

De raad wordt gevraagd om € 24.000 te bestemmen voor realisatie van offerte nr. 5 uit Programmarekening 2016. Het betreft een incidenteel budget voor 2016, 2017 en 2018 om de beheersoverdracht van het ontmoetingsplein Odiliapeel te kunnen realiseren. In 2016 is vertraging opgelopen in de overname van het gebruikersbeheer van Terra Victa door de bewoners van Odilliapeel. We verwachten dat medio 2017 het gebruikersbeheer wordt overgedragen aan de stichting beheer MFA Odiliapeel, waar vervolgens na een 3-jarige financiële ondersteuning door de gemeente alsnog de beheersoverdracht kan worden gerealiseerd.

Daarnaast wordt de raad gevraagd om € 97.000 te bestemmen voor duurzaamheid. Bij de herijking van de reserves en voorzieningen in de bestuursrapportage van december 2016 is besloten de voorziening Stimulering Lokale Klimaatinitiatieven geheel vrij te laten vallen voor een bedrag van € 97.000 en deze middelen aan de exploitatiebudgetten van duurzaamheid 2017 toe te voegen. Om dit te kunnen realiseren dient het voordeel van € 97.000 dat behaald is in 2016 door de vrijval van deze voorziening via de resultaatbestemming van het jaarrekeningsaldo 2016 aan de duurzaamheidsbudgetten van 2017 te worden toegevoegd.

Wat dan nog resteert van het jaarrekeningresultaat is een bedrag van € 34.000. We stellen voor om dit bedrag toe te voegen aan de Algemene Reserve Vrij Besteedbaar. 

Jaarverslag

Financiële positie

Om adequaat te kunnen sturen op de financiële positie hanteren we sinds 2014 drie pijlers, te weten:

• Dekking/sluitende begroting
• Risicomanagement/weerstandscapaciteit
• Financiering

Dekking/sluitende begroting

Deze pijler stuurt op een structureel sluitende begroting. Dat betekent dat de structurele uitgaven kunnen worden opgevangen met structurele inkomsten. Programmabegroting 2016 sloot met een structureel tekort van € 468.000. Programmarekening 2016 laat een overschot zien van € 155.000. Zoals uit de verschillenanalyse blijkt is dit grotendeels incidenteel. Ter voorbereiding op Programmabegroting 2018 wordt deze analyse en de analyse van de 1e financiële afwijkingenrapportage kritisch beoordeeld of eventuele structurele mee-of tegenvallers betrokken kunnen worden bij het meerjarenbeeld.

Risicomanagement/weerstandscapaciteit

Bij het opstellen van de Programmarekening zijn de risico's geactualiseerd. Conform de door de raad vastgestelde systematiek zijn deze financieel vertaald. Door dit af te zetten is de weerstandsratio bepaald. In onderstaande grafiek is zichtbaar hoe deze ratio zich ontwikkelt.

De werkelijke ratio in 2016 bedraagt 2,1 en is afgenomen met 0.2 ten opzichte van de werkelijk ratio 2015 . Dit wordt veroorzaakt doordat de risico's naar verhouding meer zijn toegenomen dan de weerstandscapaciteit.

De weerstandscapaciteit bedraagt per 31 december 2016 € 49 mln en is toegenomen met € 12 mln ten opzichte van de Programmarekening 2015. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door enerzijds de toename van de algemene reserve grondbedrijf. Als gevolg van wetswijzigingen zijn wij als gemeente verplicht meer tussentijdse winst (€ 6 mln) te nemen. Deze wordt rechtstreeks toegevoegd aan de algemene reserve grondbedrijf, waardoor dit geen effect heeft op het resultaat. Wel verhoogt dit de algemene reserve grondbedrijf. Anderzijds is met ingang van deze Programmarekening ook de reserve sociaal domein (€ 8 mln) toegevoegd aan de berekening van de weerstandscapaciteit.

De risico's bedragen per eind 2016 ruim € 22 mln en zijn toegenomen met ongeveer € 8 mln ten opzichte van de Programmarekening 2015. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het financieel opnemen van de risico's in het sociaal domein. Er waren en zijn nog steeds veel onduidelijkheden/onzekerheden in het sociaal domein. Deze risico's zijn lastig in te schatten cq. financieel te maken conform onze systematiek voor risicomanagement. Tot voorheen werden de risico's in het sociaal domein tekstueel opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. Omdat we het financiële positie van het sociaal domein (risico's en stand van de reserve) zo transparant mogelijk willen opnemen in onze verantwoording hebben we met ingang van deze Programmarekening de risico's voor het sociaal domein financieel opgenomen. Aangezien we nog geen betere inschatting kunnen maken, hebben we het bedrag gelijk gehouden aan de stand van de reserve sociaal domein. Anderzijds hebben we de reserve sociaal domein betrokken bij de berekening van de weerstandscapaciteit. Per saldo heeft deze presentatie geen invloed op de weerstandsratio, maar naar onze mening is het inzicht in de financiële positie van het sociaal domein hiermee wel toegenomen. De ambitie voor de komende jaren is om een steeds betere inschatting te kunnen maken van de risico's met betrekking tot het sociale domein.

Per saldo ontwikkelt de ratio zich positief en zit op de norm van 2. Dit is positief voor de financiële positie van de gemeente Uden.

Financiering

Het vooral actief sturen op de schuldpositie is nog vrij nieuw voor onze gemeente. We hebben het 'sturen op schuld' als doelstelling opgenomen in het coalitieprogramma "samen voor een vitaal Uden!"  In de later in 2017 vast te stellen 'Financiële verordening 2017' is opgenomen om bij grotere investeringen ook het schuldeffect in beeld te brengen. Hiermee zetten we weer een nieuwe stap in het actief sturen op schuld. In de P&C producten zijn inmiddels een verplichte set financiële indicatoren opgenomen die op termijn ook inzicht moeten geven in de werkelijke geldstromen, en die ons moeten kunnen vergelijken met andere gemeenten. In Programmabegroting 2016 hadden we een prognose opgenomen dat we € 15 miljoen moesten aantrekken. In werkelijkheid hebben we geen geldlening hoeven af te sluiten en hebben we in totaal € 6,8 mln afgelost. 

Financiële doorkijk naar 2017

Deze Programmarekening is in eind maart 2017 afgerond. Om de komende jaren de Begrotingsnotitie meer inhoud en vorm te geven, zal de Programmarekening een kortere doorlooptijd krijgen. Voor wat betreft de financiële doorkijk naar 2017 is de meest actuele publicatie de Middellange termijn verkenning 2018-2021 van het Centraal planbureau. Die verkenning geeft een positief beeld. Met een inflatie in 2018 van 1,5%. Bij het opstellen van Programmabegroting 2018 hebben we de beschikking over de meicirculaire en mogelijk al de gevolgen van een nieuw regeringsakkoord. Dan kunnen wij u ook meer melden.

Wat hebben we gerealiseerd?

In 2016 zijn onder andere de volgende doelstellingen gerealiseerd:

• Inwonesrparticipatie, onder andere Udenaar de toekomst en het raadsinitiatief G1000 heeft verder vorm gekregen. Dit blijven inwoners, gemeenteraad, college en ambtenaren ook in 2017 doen. Goede voorbeelden van de afgelopen jaren zijn; de omgevingsvisie, pilots afvalinzameling en het Gemeentelijk Verkeer- en Vervoerplan (GVVP). De rol van de gemeente hierbij is ondersteunend en faciliterend.
• Stappen zijn gezet in de gezamenlijke huisvesting van politie en (regionale) brandweer in Uden. Oplevering politiebureau staat gepland voor 2018.
• We zijn sterk uit de economische crisis gekomen zonder woonlastenstijging, afgezien van inflatiecorrectie of overige correcties.
• In 2016 zijn bestemmingsplannen vastgesteld waarmee we 50 tot 55 tijdelijke huurwoningen kunnen bouwen.
• Er zijn verschillende plannen in voorbereiding om de extra vraag naar sociale huurwoningen voor vergunninghouders (ongeveer 80) te kunnen realiseren in 2017.
• De gemeenteraad heeft het bestemmingsplan vastgesteld voor de ontwikkeling van een Foodcourt in Uden Noord (tussen hotel Van der Valk en de A50)., waar een McDonalds, Subway, Kentucky Fried Chicken (KFC) en TinQ worden geëxploiteerd.
• De Ruitersweg is aanzienlijk verbeterd met twee gescheiden rijbanen, een apart fietspad en goede verlichting.
• Het Brabantplein is opnieuw ingericht en de parkeergarage onder het plein is opgeknapt.
• Er is een brede projectgroep 'Herinrichting park Moleneind' opgericht met afvaardiging van alle gebruikers. Doel is een voorstel in 2017 tot besluitvorming te krijgen en uitvoering van werkzaamheden in 2018 op te pakken.
• De F-16 is op de rotonde geplaatst.
• In 2016 zijn de verdere voorbereidingen getroffen voor de nieuwbouw HAVO/VWO van het Udens College.
• Twee nieuwe kindcentra zijn opgeleverd; IKC Den Dijk in Odiliapeel en IKC Het Speelplein (Brinck/Petteflet). Prachtige schoolgebouwen met gezonde klimaten en duurzame technische oplossingen.
• Op een interactieve wijze zijn er plannen gemaakt met inwoners en betrokkenen rond de Birgittinessestraat/St. Jansstraat en de terrassen rondom de Markt. Uitvoering vindt plaats in 2017.
• Eén van de doelen uit de nieuwe regionale visie op detailhandel is om meer beleving in het winkelcentrum toe te voegen. Hierbij gaat het gebruik en analyse van Big Data een belangrijke rol spelen. 
• Duurzaamheid heeft binnen onze organisatie prioriteit gekregen. Voorbeelden hiervan;
  • het duurzaam scheiden van afval op het gemeentekantoor
  • de voorbereiding van een project om samen met IBN en Area elektrische auto's voor dienstreizen in te zetten
  • het besluit om alleen nog volledig duurzame energie in te kopen
  • het plaatsen van zonnepanelen op het dak van het gemeentehuis in 2017
  • onderzoek om de WKO-installatie van Markant te gebruiken om het gemeentehuis te verwarmen of te koelen.
• Flinke stappen zijn gezet in het realiseren van een zonnepark op Hoogveld-Zuid.
• In samenwerking met bewoners en belangengroepen hebben we het gemeentelijk verkeers- en vervoersplan vorm gegeven.

De realisatie van doelstellingen en projecten is ook opgenomen in de highlights per portefeuille.

Grondbedrijf

Woningbouw

De woningmarkt herstelt snel, transactieaantallen zijn weer op het niveau van voor de crisis. Er zijn daarbij wel grote verschillen zichtbaar tussen de regio’s. In 2016 is in Uden 19.692 m2 grond van de gemeente verkocht voor woningbouw. Geraamd was 26.187 m2 te verkopen.
Voor 2016 worden het verschil met de raming met name veroorzaakt door het achterblijven van verkoop op Park Maashorst (wel interesse in de vorm van opties), het niet onherroepelijk zijn van de bestemmingsplannen Velmolen Oost fase III en van een deelgebied in Hoenderbos/Velmolen.

Bedrijfsterreinen

De markt voor bedrijventerreinen is met name stijgend voor locaties waar grootschalige logistiek goed kan opereren. Gemeente Uden bedient met haar bedrijventerreinen echter een andere markt. De uitbreiding in Uden zit in bestaande bedrijven die uitbreiding zoeken en in bedrijven met een regionale functie. Er is 6.692 m2 grond van de gemeente verkocht op de bedrijfsterreinen incl. bedrijfsterrein op restgrond. Geraamd was 18.045 m2 te verkopen.
De realisatie is afhankelijk van het wel/niet aanwezig zijn van een partij die een groter aantal m2 afneemt. Voor 2016 is er wel zo’n overeenkomst gesloten, maar de daadwerkelijke verkoop (bij de notaris) heeft in het eerste kwartaal van 2017 plaatsgevonden. Mede hierdoor is de raming van 2016 niet gerealiseerd.

Nieuwe regels Besluit Begroting en Verantwoording (BBV)

De Commissie BBV heeft in 2016 de regels voor begroting en verslaglegging voor o.a. grondexploitaties onder de loep genomen. Dit heeft geleid tot een groot aantal wijzigingen die met terugwerkende kracht per 1 januari 2016 doorgevoerd dienen te worden. Een aantal van deze wijzigingen hebben grote impact op de doorrekening dan wel de balanspositie van de verschillende grondexploitaties/in bezit zijnde gronden.

Geraamd resultaat

Na het doorvoeren van de BBV-wijzigingen en de overige mutaties is het  verwachte saldo Netto Contante Waarde per 1-1-2017 (MJP 2017) in vergelijk met MJP 2016 als volgt:

* Voor winstneming 2016 t.b.v. € 6 mln

** Bijdrage aan fondsen wordt m.i.v. 2016 al winstneming gezien. T/m 2015 zat dit in de kosten en dus in het saldo verwerkt. M.i.v. 2016 moet dit na het saldo verwerkt worden.

Deze toename is voor een belangrijk deel te verklaren door de wijzigingen in de BBV, onder andere wijzigingen in het te hanteren rentepercentage en de disconteringsvoet leiden tot een verbetering van het saldo met € 4,9 mln. Daarnaast hebben er verschillende mutaties plaatsgevonden binnen de grexen. Zo is er bijvoorbeeld onder andere bij Hoenderbos/Velmolen, Spechtenlaan en Herstructurering Loopkant Liessent sprake van herverkaveling. Bij onder andere Uden Noord II en Hoenderbos/Velmolen zijn de plankosten bijgesteld. De grondprijs voor woningbouw is in 2017 op het niveau van 2016 gehouden, terwijl in het MJP 2016 gerekend is met een indexering van 0,5%.  Alle mutaties samen hebben een negatief effect van ca. € 0,9 mln.

Continuous reporting

Ons jaarverslag is al lang niet meer een verslag waarin alleen verantwoording wordt afgelegd over het afgelopen jaar. We vinden ook belangrijk dat we op basis van de rapportages vooruit kijken. Bij onze bezuinigingsmonitor en bijlage 'onderhanden werken' gaan we nu nog een stapje verder. In deze twee onderdelen hebben we ook de besluitvorming opgenomen van ons meest actuele P&C-product "Programmabegroting 2017-2021'. Een eerste stap naar 'continuous reporting'. Dit is het continu verantwoording afleggen over deze onderwerpen. Hierdoor kunnen we nu op deze twee onderwerpen een compleet en actueel beeld schetsen.

Accountantscontrole/bedrijfsvoeringsverklaring

Met ingang van 1 juli 2015 is PricewaterhouseCoopers (PWC) de huisaccountant van de gemeente Uden. Hun controleaanpak en hun denkwijze over bijvoorbeeld continuous reporting sluit goed aan bij onze ambities op het gebied van planning en control. We hopen voor de komende jaren dan ook weer op een constructieve samenwerking met de raad, het college, PWC en de medewerkers van de gemeente Uden en PWC. Programmarekening 2016 is de tweede jaarrekening die gecontroleerd is door PWC. De controle heeft geresulteerd in een goedkeurende controleverklaring voor zowel rechtmatigheid als getrouwheid. Voor meer informatie verwijzen wij u naar het accountantsverslag.

De gemeente Uden wil graag 'in control' zijn. Daarvoor is een systeem van interne beheersingsmaatregelen aanwezig. Ook het systeem van risicobeheersing draagt daar aan bij. In de bedrijfsvoeringverklaring verklaart het college en ambtelijk management dat de interne risicobeheersing- en controlesystemen adequaat en effectief zijn.

Behandelingsprocedure