Financieringsparagraaf

Het doel van deze paragraaf is om de financiële positie van de gemeente op basis van het door de raad vastgestelde treasurystatuut te evalueren. Daarnaast is de paragraaf een belangrijk instrument voor het transparant maken van de financieringsfunctie. De centrale doelstelling van het treasurybeleid is het beheren van de financiële geldstromen, en het beperken van de financiële risico’s voor de gemeente. De uitvoering van treasury wordt wettelijk geregeld in de Wet Financiering Decentrale Overheden (FIDO). Deze wet regelt dat de uitvoering van de treasuryfunctie binnen de gemeente uitsluitend de publieke taak dient, en geschiedt binnen de financiële kaders van de kasgeldlimiet en de renterisiconorm.

Financiële strategie en beleid

Zoals ook te lezen is in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing, sturen we voor gezonde gemeentefinanciën op drie belangrijke pijlers. In onderstaand schema is dit weergegeven.

Pijler 1 Dekking/sluitende begroting

Ons uitgangspunt is dat we jaarlijks een structureel sluitende begroting presenteren, waarbij de structurele lasten ook daadwerkelijk gedekt worden door structurele inkomsten. De wetgever hanteert hierin twee varianten;

1. De begroting is in ieder geval het komend begrotingsjaar in structureel evenwicht;
2. Als dat niet het geval is, dan dient de meerjarenbegroting in ieder geval het laatste jaar structureel sluitend te zijn.

Tot nu toe heeft de gemeente Uden altijd gekozen voor variant 2, waarbij in ieder geval de laatste twee jaar van de meerjarenbegroting sluitend zijn. Met name gedurende de recessie is er niet voor gekozen om nog meer bezuinigingen op korte termijn door te voeren, om ook de eerste twee jaar van de meerjarenbegroting structureel sluitend te krijgen. Met het definitief achter de rug hebben van de economische crisis is het zeker onze ambitie om een structureel sluitende meerjarenbegroting aan te bieden, waarin alle jaren structureel sluitend zijn. Bij de integrale afweging van alle wensen binnen de financiële ruimte is er wederom gekozen voor variant 2, waarbij een structureel sluitende begroting vanaf 2019 kan worden gepresenteerd. Zie het bestedings- en dekkingsplan 2018-2021.

Pijler 1 wordt ook nader toegelicht in programma 6 Bedrijfsvoering (onderdeel 'Financiën, toezicht en controle gericht op de eigen organisatie'). In de paragraaf ‘Weerstandsvermogen en risicobeheersing' wordt het financieel beleid ook door middel van prestatie-indicatoren verder toegelicht.

Actuele ontwikkelingen

Ten tijde van het opmaken van dit document waren de onderhandelingen over de vorming van een nieuw Kabinet nog in volle gang en was er ook nog geen zicht op een Rijksbegroting 2018. Eventuele financiële gevolgen voor gemeenten van het rijksbeleid komen tot uitdrukking in de septembercirculaire. We verwachten eerst met de meicirculaire 2018 meer duidelijkheid te krijgen. Die informatie betrekken we dan bij de voorbereiding van Begrotingsnotitie 2019.

Zoals uit bovenstaande grafiek blijkt, is de economische situatie begin 2017 verder verbeterd. Naar verwachting zet deze trend zich verder door. Het Centraal Planbureau blijft in haar publicaties positief gestemd over de economische groei. Dat is ook te zien aan de ontwikkeling op de huizenmarkt en op de arbeidsmarkt.

Pijler 2 Risicomanagement/weerstandscapaciteit

De pijler risicomanagement komt aan de orde in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Pijler 3 Financiering

Zichtbaar is dat financiering, wat het onderwerp is van deze paragraaf, slechts 1 van de 3 pijlers is. De actuele ontwikkelingen, het beleid en risico’s rond financiering worden nader uitgewerkt in deze paragraaf.

Deze 3e pijler en vooral het actief sturen op deze pijler, is vrij nieuw voor onze gemeente. We hebben ‘het sturen op schuld’ als doelstelling opgenomen in het coalitieprogramma ‘Samen voor een vitaal Uden!’. Tevens zijn er prestatie-indicatoren opgenomen om de realisatie van deze doelstelling te kunnen monitoren. Tijdens de economische crisis van de afgelopen jaren hebben we vooral ingezet op zoveel als mogelijk blijven doen voor onze burgers. Dit uiteraard wel binnen de voor ons geldende richtlijnen en boekhoudvoorschriften (BBV).

In Programmabegroting 2018 laten we een structureel oplopend overschot zien van ruim € 600.000. Dit structureel overschot vermindert onze financieringsbehoefte en is dus een manier om actief te sturen op onze schuldpositie. Alle nieuwe investeringen worden door ons gefinancierd met nieuwe langlopende geldleningen als er verder geen financieringsruimte beschikbaar is.

Onderstaand een overzicht van het verloop van onze langlopende schuld

* = schatting

Zoals te zien is de schuldpositie in de jaren 2013 tot 2017 sterk verbeterd. Door de nieuwe investeringen in Programmabegroting 2017 en nu ook in Programmabegroting 2018, en de geplande afwikkelingen van de onderhandenwerkenlijst, is de verwachting dat in 2018 een langlopende lening van €30.000.000 afgesloten zal moeten worden. In Begrotingsnotitie 2018 en in het bestedings- en dekkingsplan van deze programmabegroting zijn de bijbehorende rentelasten opgenomen.

Schatkistbankieren en Wet HOF

Het huidige kabinet heeft een regeerakkoord gesloten dat voor gemeenten een aantal (financiële) gevolgen heeft. In dit regeerakkoord zijn o.a. afspraken gemaakt over het verplicht schatkistbankieren en de Wet HOF (Wet Houdbare Overheidsfinanciën). Doel hiervan is het verlagen van de schuld van de Economische Monetaire Unie (EMU). De gemeente Uden voldoet aan de voorwaarden van het schatkistbankieren en de Wet HOF.

Kasgeldlimiet en renterisiconorm

Voor de toetsing van het renterisico heeft de overheid twee instrumenten gedefinieerd, namelijk de kasgeldlimiet en de rente risiconorm. De kasgeldlimiet geeft aan hoeveel de gemeente kort mag financieren als percentage van de begroting. De toegestane kasgeldlimiet bedraagt 8,5% van het begrotingstotaal.
De renterisiconorm heeft als doel om het renterisico bij herfinanciering te beheersen. De renterisiconorm houdt in, dat de jaarlijkse verplichte aflossingen en de renteherzieningen niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal bij aanvang van het jaar.
Een verdere specificatie vindt u hier.

Kengetallen

De financieringspositie wordt in meerjarig opzicht bepaald door de uitvoering van de investeringen (onderhanden werken), de financiële activa, de aangetrokken geldleningen en de verwachte opbrengst grondverkoop.

Het kengetal netto schuld als aandeel van de inkomsten zegt het meest over de financiële (vermogens)positie van een gemeente. Dit kengetal wordt wel de netto-schuldquote genoemd. De netto-schuldquote geeft aan of een gemeente investeringsruimte heeft of juist op haar tellen moet passen. Het eigen vermogen in de vorm van reserves zegt daar weinig over. Het eigen vermogen geeft aan in hoeverre het gemeentebezit vrij van schuld is. Door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn gemeenten onverdeeld in 3 categorieën. In het algemeen is categorie A (netto-schuldquote < 90%) minder risicovol dan categorie B (tussen 90 en 130%) en is categorie B weer minder risicovol dan categorie C (>130%). In het coalitieprogramma 'Samen voor een vitaal Uden!' is als streven opgenomen een percentage niet hoger dan 80%. Toen niet wetende wat nu feitelijk een aanvaardbaar percentage is. Met de raad (audit-comité) is afgesproken om met name de financiële kengetallen eerst gedurende een aantal jaren te inventariseren, om later op basis van inzicht daar pas een daadwerkelijk streefgetal aan te verbinden met bijbehorende extra noodzakelijke acties

Kijken we naar de ontwikkeling van de netto-schuldquote, dan zien we dat die vanaf 2013 (107%) aan het dalen is. In 2016 bedroeg de netto-schuldquote 75,9%. Dit percentage bekijkend vallen we in de minst risicovolle categorie A volgens het ministerie van BZK. Onze wens is om bij de integrale afweging van middelen actief te sturen op deze indicator. Dat hebben we tot nu toe nog niet gedaan. Wel zijn er stappen gezet om samen met het auditcomité het financieel beleid achter de 3 pijlers te doorgronden. Zo wordt er in de in 2017 vastgestelde 'Financiële verordening gemeente Uden 2017' opgenomen dat bij investeringsvoorstellen > € 1 miljoen de gevolgen voor de schuldpositie in beeld gebracht worden. Op termijn hopen we op basis van de verzamelde informatie een realistisch en passend streefgetal te kunnen vaststellen.

Vanwege de nieuwe investeringen geraamd in de programmabegroting 2018, loopt het financieringstekort naar verwachting fors op. Hiermee neemt onze schuldpositie toe en dus ook de schuldquote. Hier moeten we wel de reguliere aflossingen op de reeds afgesloten langlopende geldleningen bij betrekken. De verwachting is dat de netto-schuldquote in 2018 uit zal komen op 103,5%  en in 2019 op 100%.
Voor een nadere onderbouwing van de financieringspositie en het rentebeleid klik hier

Inzicht rentelasten/-baten

Bij de wijzigingen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) en de invoering van de Vennootschapsbelasting (VPB) voor de lagere overheden, is de toerekening van rente een belangrijk aandachtspunt. Hiertoe is de notitie rente 2017 (juli 2016) van de Commissie BBV verschenen. In de notitie wordt ingegaan op de verwerking van de rentelasten en –baten in de begroting en jaarstukken. Deze wijzigingen worden verplicht gesteld vanaf de begroting 2018.  

Doelstelling van deze notitie is het bevorderen van een eenduidige handelwijze met betrekking tot rente door gemeenten (harmonisering), stimuleren dat gemeenten de (verwachte) werkelijke rentelasten opnemen in de begroting en de jaarstukken, en het eenduidig inzichtelijk maken van de wijze waarop de gemeenten met rente zijn omgegaan (transparantie). Hoe met de rente moet worden omgegaan bij de grondexploitatie, staat beschreven in de notitie grondexploitatie.

Uitgangspunten uit deze notities zijn:

• Het aantrekken en verstrekken van een lening betreft een treasury activiteit. De met deze activiteit gepaarde rentelasten en rentebaten behoren op het taakveld Treasury (programma 6 Bedrijfsvoering).
• Aanbeveling is om geen rentevergoeding te rekenen over het eigen vermogen en de voorzieningen. Als er wel een rentevergoeding over het eigen vermogen en/of de voorzieningen wordt berekend, dan is deze vergoeding maximaal het rentepercentage dat is gebaseerd op het gewogen samenstel van de (bruto) externe rentelasten over het totaal van de lang en kort aangetrokken financieringsmiddelen.
• De omslagrente wordt berekend door de aan de taakvelden toe te rekenen rente (in euro’s) te delen door de boekwaarde per 1 januari van de vaste activa die integraal zijn gefinancierd. De omslagrente moet vervolgens op consistente en eenduidige wijze worden toegerekend aan de individuele activa. Het is niet toegestaan om per investering of taakveld te differentiëren in het toe te rekenen rentepercentage. Het bij de begroting (voor)gecalculeerde omslagrente-percentage mag binnen een marge van 0,5% worden afgerond.
• Indien de werkelijke rentelasten in euro’s die over een jaar aan taakvelden hadden moeten worden doorbelast, afwijken van de rentelasten in euro’s die op basis van de voorgecalculeerde renteomslag aan de taakvelden zijn toegerekend, dan kan de gemeente besluiten tot correctie. Correctie wordt verplicht gesteld indien deze afwijking groter is dan 25%.
• De commissie BBV adviseert het renteschema uit deze notitie in de paragraaf Financiering van de begroting en jaarstukken op te nemen. Hiermee wordt inzicht gegeven in de rentelasten externe financiering, het renteresultaat en de wijze van rentetoerekening.

De gemeente Uden heeft de uitgangspunten en wijzigingen verwerkt in de begroting 2017. De wijzigingen voor 2018 zijn opgenomen in het bestedings- en dekkingsplan van de Begrotingsnotitie 2018. Financiële effecten zijn verwerkt in het bestedings- en dekkingsplan. Schematisch kan de rentetoerekening als volgt weergegeven worden.

Schema rentetoerekening 2018  
  

Ad. a: Betreft de rentelasten over de reeds opgenomen langlopende geldleningen, de verwachte op te nemen lening ad. €30.000.000 en de rente over kortlopende financiering (rekening-courant).

Ad. b: Betreft de renteopbrengsten over de verstrekte langlopende leningen aan Area en derden en overige rentebaten (bijv. rente starterslenigen).

Ad. c1: De toe te rekenen rente aan de grondexploitatie (Bouwgronden In Exploitatie) betreft  het gewogen gemiddelde rentepercentage van de bestaande leningenportefeuille van de gemeente, naar verhouding vreemd vermogen/totaal vermogen, indien geen sprake is van projectfinanciering (volgens de notitie grondexploitaties 2016 van de commissie BBV). Voor 2017 is dit begroot op 2,95% en is structureel met dit percentage opgenomen in de meerjarenraming (2018-2021). Jaarlijks zal dit percentage herrekend moeten worden.

Ad. c2: Wanneer specifieke leningen extern zijn aangetrokken om deze vervolgens voor hetzelfde bedrag door te verstrekken aan een derde partij, wordt dit ook gezien als projectfinanciering. Dit betekent dat de rentelasten en -baten niet opgenomen worden in de renteomslag. Voor Uden betreft dit 4 geldleningen die doorgeleend zijn aan woningbouwcorporatie Area.

Ad. c3: Dit betreft de rentebaten van de doorgeleende geldleningen aan stichting Area en overige rentebaten (zie ook C2).

Ad. d1: Dit betreft de rentetoevoeging aan de bestemmingsreserves dekking kapitaallasten

• nr. 9 dekking kapitaallasten: rentetoevoeging van 2,85%
• nr. 29 dekking kapitaallasten vanaf 2017 van 2,00%

Deze reserve dient ter dekking van kapitaallasten van diverse investeringen. Voor meer informatie, zie de herijking reserves en voorzieningen.

Ad. d2: Dit betreft de rentetoevoeging aan de voorziening nr. 7011 Afkoop onderhoud begraafplaats (4,0%). Deze voorziening is op contante waarde gewaardeerd. In dat geval is rentetoevoeging aan de voorziening toegestaan.

Ad. e/f: De totaal aan taakvelden toe te rekenen rente bedraagt € 2.568.578 . De omslagrente wordt berekend door de werkelijk aan de taakvelden toe te rekenen rente (in euro’s) te delen door de boekwaarde per 1 januari van de vaste activa die integraal zijn gefinancierd. Op basis van de uitgangspunten in de notitie rente, mag het omslagpercentage op een half procent worden afgerond om een consistent percentage te kunnen hanteren.
Het te hanteren omslagpercentage is vastgesteld op 2%. Dit leidt naar verwachting tot € 3.152.073 aan doorbelaste rente en een begroot renteresultaat van € 583.495 voordelig. Jaarlijks zal de noodzaak tot aanpassing van het renteomslag-percentage beoordeeld worden. Wel is de verwachting dat het omslagpercentage met ingang van boekjaar 2019 verder verlaagd kan worden.