Bestuurlijke hoofdlijn
Inleiding
Programmarekening 2021 is een bijzondere programmarekening. Met deze programmarekening van de voormalige gemeente Uden sluiten we ook definitief 'de boeken'. Dit geldt ook voor de nu eveneens gepresenteerde programmarekening van de voormalige gemeente Landerd. De huisaccountants van beide voormalige gemeenten hebben hun controle uitgevoerd en dat heeft geresulteerd in een goedkeurende verklaring voor zowel de jaarrekening van 'Landerd' als van 'Uden'.
De raad heeft het budgetrecht en moet volgens de Gemeentewet jaarlijks voor 15 juli een jaarrekening, voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring aanbieden aan de financieel toezichthouder, de Provincie. Aangezien de gemeente Uden (en Landerd) per 1 januari 2022 is opgeheven is deze verantwoordelijkheid nu neergelegd bij de gemeenteraad van de nieuw gevormde gemeente Maashorst.
Bestuurlijke hoofdlijn
Een programmarekening is al lang niet meer alleen een verantwoordingsdocument waar gekeken wordt naar wat er heeft plaatsgevonden. We schetsen normaliter ook de ontwikkelingen richting toekomst. In deze bijzondere situatie waarin we 'Uden' en 'Landerd' feitelijk afronden, is daar niet voor gekozen.
De ontwikkelingen voor de gemeente Maashorst zijn opgenomen in de Kadernota 2023 gemeente Maashorst, die in juli 2022 wordt besproken in de gemeenteraad. Daar waar de programmarekeningen invloed hebben op die toekomstige ontwikkelingen, melden we dat uiteraard wel.
Financiën
Programmarekening 2021 sluit met een positief saldo van 6,8,miljoen. Het saldo wordt verder toegelicht in de ‘financiële hoofdlijn’. Een verdere analyse van dit resultaat zal uitwijzen of er sprake is van incidentele of structurele mee- en tegenvallers. Kijken we naar het verloop van de overige financiële indicatoren, dan zien we dat een stabiel beeld, waarbij de streefgetallen positief zijn maar in ieder geval acceptabel.
1.Veiligheid
Veilige samenleving
De gemeenteraad heeft eind 2018 het Integraal Veiligheidsplan (IVP) vastgesteld voor 2019-2022. Dit is uitgewerkt in een uitvoeringsplan voor de eerste twee jaar, 2019 en 2020. In 2022 zal er gewerkt worden aan een nieuw IVP voor 2023-2026. De belangrijkste onderwerpen die in 2021 met prioriteit opgepakt zijn: wijk- en woonoverlast, woninginbraken, fietsendiefstal, betrokkenheid inwoners bij veiligheid, jeugdoverlast en de aanpak van ondermijning.
We maken ons zorgen over ondermijning, verruwing en verstoring van de orde in de samenleving. Ook de afnemende sterkte van de politie om tegen deze verschijnselen op te treden, baart ons zorgen. Lokaal zetten we steeds meer BOA’s in om de handhavende taken op te pakken. Wij zijn van mening dat BOA’s qua uitrusting ook in staat gesteld moeten worden om die taken zo veilig mogelijk te doen.
In 2021 is samen met de gemeente Landerd een veiligheidsenquête gehouden. De resultaten nemen we mee in het nog te maken IVP, dat wordt vastgesteld door de gemeenteraad van de gemeente Maashorst in het najaar van 2022. Om de veiligheidsinformatiepositie van de gemeente te versterken en professioneel voorbereid te is het creëren van een zogenaamd Veiligheidsinformatieknooppunt (VIK) in voorbereiding.
2.Verkeer en vervoer
Aanpak N264/N605
De provincie heeft twee projectorganisaties voor de N264. Voor het deel vanaf de A50 tot en met het kruispunt Velmolenweg in Uden zijn de ontwerpen van de rotondes gereed. Deze worden omgebouwd tot kruispunten met intelligente verkeerslichten. Er wordt nu gewerkt aan de uitvoeringsovereenkomst tussen de provincie Noord-Brabant en gemeente Uden alsmede het in gang zetten van de benodigde ruimtelijke procedures. Start uitvoeringswerkzaamheden is gepland vanaf oktober 2022.
In 2020 heeft een omgevingsstudie N605 plaatsgevonden. Met de projectgroep waarin de provincie Noord-Brabant en de voormalige gemeente Uden deelnemen, zijn in het 1e half jaar 2021 de twee oostelijke alternatieven van de N605 bij Volkel onderzocht. Dit is gebeurd in nauwe samenspraak met de omgeving via een klankbordgroep en door omgevingsgesprekken met bewoners en belanghebbenden in de omgeving van de weg. Op 31 augustus heeft het college van B&W ingestemd met het voorstel om alternatief C als voorkeursalternatief verder uit te werken in een meer gedetailleerd ontwerp. De gemeenteraad van Uden heeft hierover eind september besloten.
Verkeersveilig Uden
Het uitvoeringsprogramma GVVP is op basis van de risicoanalyse Strategisch Plan Verkeersveiligheid opnieuw geprioriteerd voor de jaren 2021 en 2022. Een verdere doorkijk is niet mogelijk omdat eerst een nieuw GVVP/mobiliteitsplan inclusief uitvoeringsprogramma voor de gemeente Maashorst opgesteld moet worden.
3.Economie
Economische ontwikkeling
Het winkelcentrum in Uden heeft door de regionale aantrekkingskracht en door de mix van winkels en horeca een belangrijke economische functie in onze gemeente. Door investeringen in bijvoorbeeld de herinrichting van de Marktstraat, behouden we deze functie ook in de toekomst.
Centrumvisie
Het traject dat we in 2019 in gang hebben gezet, heeft in 2021 tot een definitief visiedocument geleid. Daarin is vastgelegd hoe we ervoor gaan zorgen dat het centrum van Uden leefbaar, vitaal en aantrekkelijk blijft, ofwel een ‘place to be’. Dat hebben we in nauwe samenwerking met belanghebbenden gedaan, zoals centrumondernemers, bewoners en bezoekers. Centraal stonden de vragen: wat verstaan we onder een economisch vitaal centrum, wat doen we met de Markt en wanneer is een centrum levendig en heeft het betekenis? Nu de visie is vastgesteld door de raad gaan we aan de slag om die visie te vertalen naar een plan van aanpak.
Evenementen
De maatschappij is in beweging en dynamisch. Zeker in deze tijd vraagt dit om flexibiliteit. We blijven samen met organisatoren zoeken naar mogelijkheden om evenementen binnen de richtlijnen mogelijk te maken. Daarnaast hebben we gewerkt aan de ontwikkeling van een evenemententerrein.
Uitgifte bedrijventerreinen
Wij vinden de economische groei van Uden erg belangrijk, zowel voor bestaande als voor nieuwe bedrijven. We werken aan het bestemmingsplan voor Hoogveld-Zuid, waarna de kavels in de verkoop gaan. We voeren de planvoorbereiding uit voor de locatie Vluchtoordweg en zullen initiatieven van derden waar mogelijk faciliteren.
Grondbedrijf
In het gebied Park Maashorst kamer 4 wordt ruimte geboden aan initiatieven vanuit de Udense gemeenschap voor nieuwe woonvormen die we in Uden nog niet kennen. Hiervoor is in 2021 een prijsvraag uitgeschreven. Verder wordt de markt benaderd voor een deel van dit gebied om er woningen te ontwikkelen. Hiervoor zijn kaders en randvoorwaarden opgesteld.
4.Onderwijs
Ook in 2021 is weer volop geïnvesteerd in onderwijshuisvesting. We zijn gestart met de planvorming voor de bouw van IKC West, waarin openbare basisschool De Klimboom en Kindcentrum Aventurijn hun plek gaan krijgen. Er is ook gestart met de planvorming voor de permanente uitbreiding van Speelleercentrum De Wijde Wereld. Bij beide projecten is de betrokkenheid groot, maar -mede door de gevolgen van corona- vragen het ontwerpproces extra tijd en aandacht. Dit leidt tot vertraging. Ook de significant gestegen bouwkosten maken aanvullende (indexeringen van) normbudgetten noodzakelijk.
Om de permanente uitbreiding van vrijebasisschool De Zevenster mogelijk te maken, is het beschikbaar gestelde normbudget benut voor de aankoop van een aangrenzend leegstaand pand van Area. Dit proces is in goede samenwerking tussen de gemeente, schoolbestuur Pallas en Area succesvol afgerond binnen beschikbare tijd en geld.
Medio 2021 is de nieuwbouw van Ontmoetingsplein Mellepark feestelijk in gebruik genomen. Daarin hebben openbare basisschool Camelot en basisschool De Palster hun plek gekregen, evenals V&K Uden. Dit jaar is De Maashorst School voorzien van de benodigde Onderwijs Leerpakketten (OLP) vanwege de groei van hun aantal leerlingen.
Het jaar 2021 stond ook in het teken van de succesvolle Impulsregeling Natuurlijk spelen op schoolpleinen, waaraan liefst 14 van de 20 scholen in de (voormalige) gemeente Uden hebben deelgenomen. De schoolpleinen zijn groener, duurzamer, kindvriendelijker en uitdagender geworden!
Voor het Udens College heeft de gemeente liefst 400.000 euro aan subsidie binnengehaald vanuit de landelijke SUVIS-regeling. Een succes!
Daarnaast staat de gemeente Uden landelijk op de kaart met betrekking tot onderwijshuisvesting. De gemeente is regelmatig gevraagd om op landelijke bijeenkomsten over onderwijshuisvesting successen te delen met andere gemeenten.
5.Sport, cultuur en recreatie
Sport
Het programma Sport, cultuur, recreatie en natuur gaat over besteding van vrije tijd. Deze activiteiten dragen bij aan de vitaliteit van onze inwoners en zorgen voor een aantrekkelijk aanbod van voorzieningen. Het programma is gericht op het stimuleren van activiteiten op deze gebieden. Daarnaast wordt in dit programma specifiek aandacht besteed aan monumenten- en welstandstoezicht en aan natuurgebied De Maashorst.
Sport: sportbeleid en (onderhoud) sportaccommodaties
Wij vinden het belangrijk dat inwoners kunnen sporten. Sporten biedt ontspanning, is gezond en versterkt de sociale samenhang. Sporten kan ook het meedoen in de samenleving bevorderen. Een mooi voorbeeld is het sporten en bewegen met verslaafde inwoners, als re-integratietraject richting betaald werk of een opleiding.
Met het nieuwe sport- en beweegbeleid 'Winnen doe je met z'n allen' en het bijbehorende uitvoeringsprogramma, zetten we de komende jaren erop in om dit te versterken. Naast de aandacht voor sportverenigingen, andere beweegaanbieders en de diverse sportaccommodaties, wordt nadrukkelijk ingezet op het creëren van de toegevoegde waarde van sport voor het sociaal domein (gezondheid, participatie, re-integratie, inclusieve samenleving, etc.).
Cultuur
Kunst en cultuur zijn belangrijk voor de ontwikkeling van jonge mensen. We willen daarom meer aandacht voor cultuuronderwijs. Het afgelopen jaar hebben we gekeken hoe we cultuur kunnen verankeren in zowel binnenschoolse als buitenschoolse activiteiten. Dit heeft voor 2021 geresulteerd in concrete acties die we hebben vastgelegd in prestatieafspraken, o.a. met Kunst & Co.
We willen als gemeente dat Kunst & Co zich nog meer kan profileren als onafhankelijke marktplaats, om zo een evenwichtig podium te bieden voor het culturele aanbod in Uden. Dit houdt onder andere in dat zij een digitaal platform gaat beheren, waarop naast het eigen aanbod ook alle activiteiten van muziekverenigingen en andere culturele stakeholders in de gemeente te vinden zijn.
Recreatie
Natuurgebied De Maashorst moet een prachtig en toegankelijk natuurgebied blijven. In 2021 zijn de bevindingen uit de in 2020 georganiseerde evaluatie van de grote grazers (o.a. via een brede enquête onder inwoners) daar waar noodzakelijk vertaald in nieuwe maatregelen, zodat mensen in alle vrijheid kunnen blijven genieten van het gebied, zonder zorgen over hun veiligheid. De noodzakelijke aanpassingen rondom het Slingerpad en het fietspad Zevenhuizerweg zullen in het voorjaar van 2022 afgerond worden.
6.Sociaal domein
Preventie en vroegsignalering
De uitvoering van de WMO, Jeugdwet, Participatiewet en GGZ vraagt om een vernieuwende, innovatieve aanpak zodat, ook op termijn, de zorgvraag betaalbaar blijft. We willen inwoners optimaal laten participeren en individueel maatwerk voorkomen. We doen dit door het gebruik van algemene voorzieningen te stimuleren en kiezen voor een wijkgericht aanpak. Daarvoor hebben we in 2020-2021 in drie wijken (Bogerd-Vijfhuis, in Melle en in Odiliapeel) een pilot gedraaid met (de methode) 'netwerk van voorzieningen'. In deze pilotwijken zetten we extra in op de realisatie van informele netwerken en ligt de focus op het verbeteren van het aanbod in (algemeen toegankelijke) voorzieningen binnen het sociaal domein. Inwoners kunnen hier zonder indicatie gebruik van maken. Binnen deze drie pilots werken we intensief samen met onze ketenpartners én wijkbewoners. Samen willen we komen tot een vernieuwde wijkaanpak die we straks in de nieuwe gemeente Maashorst verder kunnen uitwerken.
Corona
De verwachting is dat de coronacrisis de zorgvraag binnen het Sociaal Domein vergroot. Ook hierin proberen we het accent te blijven leggen op preventie en vroeg signalering en bevorderen we de (financiële) zelfredzaamheid zoals dit is geborgd in ons armoedebeleid. We zorgen dat er niemand tussen de wal en het schip raakt. Daar waar kan wordt er gebruik gemaakt van het informele netwerk, een voorliggende voorziening en daar waar nodig wordt maatwerk geboden.
Ontmoetingspleinen
Onze ontmoetingspleinen zijn een belangrijke schakel in het wijkgericht werken en dragen bij aan het vormen van een informeel netwerk binnen de wijk. Een centrale plek waar zorg, bewegen en ontmoeten bij elkaar komen. Goede gebouwen die naar behoefte open zijn en waar beheer en exploitatie beheersbaar en betaalbaar blijft. Met de opening van het Ontmoetingsplein Mellepark in 2021 vergroten we de capaciteit en kwaliteit van onze ontmoetingspleinen en ontstaat er een evenwichtige verdeling over de diverse wijken.
Jeugd
Onze ambitie is dat jongeren in de regio kunnen vertrouwen op de best passende hulp, dichtbij huis, aansluitend bij de leefwereld van jongeren en doelmatig. Een toekomstbestendige hulpverlening met aandacht voor overgang naar volwassenheid. In 2021 heeft de Wegwijzer Jeugd zich verder doorontwikkeld in aanloop op de nieuwe gemeente Maashorst en de ervaring worden gebruikt om de inkoop 'Specialistische jeugdzorg 2022' hierop aan te laten sluiten.
7.Volksgezondheid, milieu en duurzaamheid
Volksgezondheid
Volksgezondheid heeft tot doel: het bevorderen van het algehele gevoel van gezondheid en welbevinden bij onze inwoners. 'Gezondheid' is het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren.
In Nederland is gemiddeld bijna 6% van de ziektelast toe te schrijven aan milieufactoren. Lokaal kan dit flink variëren, zo tussen de 4 en 14%. Dit zijn factoren waarop individuele burgers weinig of geen invloed hebben. Daarmee is de leefomgeving ook een bepalende factor voor gezondheid, naast leefstijl van de individuele inwoner. Een vaste partner hierin is de GGD-Hart voor Brabant; zij is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wpg, Wet publieke gezondheid, waarvoor de gemeente opdrachtgever is. De basis van de Wpg en daarmee de taak van de GGD is preventie. Preventie kan zich richten op individuele personen of groepen, maar ook op de omgeving zoals wijken en buurten. De GGD adviseert de gemeente daarom op de volgende terreinen:
- Leefstijl inclusief middelengebruik, zoals roken, alcohol en drugs => via de 5 programmalijnen van Guus-beweegt-je;
- Inrichting omgeving m.b.t. groen, bewegen, hygiëne (afval, riolering, toezicht risico gebouwen, etc.) en milieu (geluid, licht, etc.) en binnenmilieu van openbare voorzieningen (zoals Frisse Scholen) => via de Wpg-tool 'vlag van Brabant'.
Daar waar individueel maatwerk nodig is, wordt e.e.a. via het sociaal domein geregeld. Deze taken van de GGD, waaronder ook de uitvoering van JGZ-taken (Jeugdgezondheidszorg), vallen onder programma 6. Om een goede en veilige leefomgeving te behouden, hebben we belangrijke taken ter bescherming van het milieu. Deze taken richten zich op inzameling van afval en afvalwater en de zorg voor de leefomgeving bij ruimtelijke ontwikkelingen.
Milieu en duurzaamheid
In 2015 al stelden we vast dat Uden in 2035 energieneutraal moet zijn. Dat wil zeggen: in 2035 zijn we gemeente-breed in staat om zelf voldoende energie op te wekken. Daarvoor moet nog veel gebeuren. In 2021 lag het accent vooral op het opstellen van nieuw beleid voor zon- en windenergie (bijvoorbeeld in antwoord op de vraag: waar mogen zonneparken en windmolens komen in Uden?) en een stevige visie op de warmtetransitie (in antwoord op de vraag: hoe gaan we bereiken dat al onze wijken straks niet langer afhankelijk zijn van gas?). Betaalbaarheid voor onze inwoners staat daarbij hoog in het vaandel.
Afval scheiden in Uden
Ook in Uden willen en moeten we onze hoeveelheid afval verminderen en het hergebruik verbeteren. Eind 2017 is daartoe bij de laagbouw een nieuwe afvalinzamelmethode voor restafval, GFT+E, papier en PBD ingevoerd. De resultaten zijn positief; de hoeveelheid restafval is gehalveerd. In 2020/2021 is een vervolgstap gezet met een inzamelmethode op maat bij hoogbouwwoningen voor restafval, GFT+E, papier en PBD. De invoering vond gefaseerd plaats, zodat de bewoners zo goed mogelijk begeleid konden worden bij de veranderingen en bij het scheiden van hun afval. Waar nodig is aanvullend maatwerk geleverd. Half december 2021 zijn de laatste hoogbouwlocaties overgestapt op de nieuwe afvalinzameling. Er zijn bij diverse locaties centrale papiercontainers geplaatst en inwoners van de gemeente Uden kunnen hun GFT+E scheiden, waardoor er minder restafval aangeboden wordt.
8.Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing
Woningbouw
Er is nog sprake van een woningtekort in Uden en bouwen gaat vaak gepaard met stevige procedures. Al enkele jaren hebben we aandacht voor de realisatie van woningen, daar waar het maar enigszins kan. Gelukkig begint die inzet nu zijn vruchten af te werpen. Mooie voorbeelden daarvan zijn de verkoop en levering van bouwkavels in Park Maashorst en de planvorming rondom de locatie Leeuweriksweg (politie/brandweer). We richten daarbij onze aandacht zowel op bouwontwikkelingen op gemeentegrond (zoals Park Maashorst) als de transitie van bestaande bebouwing naar woningen (zoals het oude postkantoor). Daarnaast blijven we zoeken naar nieuwe kansen, bijvoorbeeld met initiatiefnemers die mogelijkheden zien om woningen te ontwikkelen. Uitgangspunt daarbij is de ontwikkeling van ‘inclusieve wijken’, ofwel wijken waarin voor iedereen een plekje is, of je nu een specifieke kwetsbaarheid of beperking hebt, of je nu oud bent of jong. We zetten dus in op het bouwen van woningen die een aanvulling zijn op de bestaande woningen in onze wijken, zodat iedereen fijn kan wonen.
Omgevingswet
Binnen de gemeentelijke organisatie zijn de voorbereidingen voor de Omgevingswet in volle gang. De gemeente Maashorst vormt dan ook ons uitgangspunt. De Omgevingswet maakt het mogelijk om sneller en gemakkelijker veranderingen in de fysieke leefomgeving te realiseren. Overleg en afstemming met belanghebbenden aan de beginfase van een project krijgen een belangrijke rol, waarbij de gemeente faciliteert en erop toeziet dat die gesprekken en afstemming zorgvuldig verlopen.
9.Bedrijfsvoering
Ontwikkeling Gemeentefonds en uitstel nieuw verdeelstelsel
Het Gemeentefonds is onze grootste inkomstenbron. In 2020 zou dit fonds herijkt worden. Kleinere plattelandsgemeenten, waar Uden ook onder valt, zouden tot de z.g. nadeelgemeenten gaan behoren. Het nieuwe verdeelstelsel wordt aan het nieuwe kabinet overgelaten. De invoerdatum is een jaar opgeschoven, naar 1 januari 2023. Als reden noemt de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de huidige financiële positie van de gemeenten, waaronder de tekorten bij de jeugdzorg. Daarover moet eerst duidelijkheid komen, en die komt pas bij de kabinetsformatie. Dan wordt er besloten of er structureel geld bijkomt voor de gemeenten, ofwel of de te verdelen koek groter wordt. Daarmee legt de minister – conform de wens van de VNG - expliciet een koppeling tussen extra geld voor de gemeenten en de herverdeling van het gemeentefonds.
10.Bestuur en dienstverlening
Gemeente Maashorst
De gemeenten Landerd en Uden kiezen ervoor om vanaf 1 januari 2022 samen verder te gaan als één nieuwe gemeente: gemeente Maashorst. De afgelopen tijd hebben we intensief samengewerkt om tot een herindeling te komen. Het afgelopen jaar stond in het teken van de totstandkoming van het herindelingsontwerp en de toekomstvisie. Beide documenten zijn tot stand gekomen met inbreng van veel verschillende belanghebbenden. Tijdens de uitdagingen, tijdens het Festival gemeente Maashorst, tijdens een thematafel of tijdens een gesprek op straat. Ook is gewerkt aan de opbouw van de nieuwe organisatie.
De Tweede Kamer heeft op 25 februari 2021 ingestemd met de herindeling van de gemeenten Uden en Landerd om samen de gemeente Maashorst te vormen. De Tweede Kamer nam bij het vaststellen van het wetsvoorstel een amendement aan om binnen drie jaar een evaluatie te houden over het functioneren van de nieuwe gemeente.
Jeugdgemeenteraad
Leerlingen uit de groepen 7 en 8 van verschillende basisscholen in Uden en Landerd hebben zitting genomen in de jeugdgemeenteraad. Vanwege corona zijn de verschillende activiteiten helaas uitgesteld.
Participatie
Participatie blijft ook in de nieuwe gemeente een belangrijk onderwerp. Op dit moment wordt nagedacht hoe participatie in de nieuwe gemeente vorm krijgt. Dit pakken gemeente en verschillende stakeholders uit Uden en Landerd samen op. Onderwerpen zijn onder andere een visie op participatie en de structuur van de participatiegeledingen in de gemeente Maashorst.
Klant centraal
Binnen het sociaal domein hebben we meer aandacht besteed aan de manier waarop wij met klanten omgaan. In de dienstverlening staat de klant centraal, niet de regelingen die we uitvoeren. Maatwerk moet de klant in staat stellen om weer zelfredzaam te worden. Daarbij zoeken we naar samenhang tussen de wetten op gebied van Jeugd, Wmo en participatie.
In het kader van de Participatiewet en de overlap doelgroep Wmo, zijn we actief aan de slag gegaan met stappen richting ‘participatie-banen’, waarbij ‘bezigheden buitenshuis’ voor mensen met een uitkering daadwerkelijk ‘lonend’ zijn. De eerste goede resultaten zijn behaald met OranjeRijk en het wijk-ontwikkelbedrijf in de Flatwijk.
Vanuit het plan van aanpak ‘Integraal programma Uitwerkingsakkoord Verhoogde asielinstroom’ zijn activiteiten en projecten opgezet en uitgevoerd om de integratie en participatie van statushouders te bevorderen. Met name op de terreinen zorg, onderwijs en integratie & werk is aandacht gevestigd. Tevens zijn alle voorbereidingen getroffen naar aanleiding van de nieuwe Wet Inburgering die in de loop van 2022 in de gemeente Maashorst zijn beslag krijgt.